یت کوین چیست؟

#تاج_کوین

#TAJCOIN.ORG

بیت کوین نوعی پول الکترونیکی است که نهاد واسطی در انتشار و نقل‌وانتقال و مدیریت آن دخالت ندارد و کنترل آن در‌اختیار مردم است. در این سیستم پولی، مردم بانک خود هستند و پول را به‌طور‌مستقیم و بدون نیاز به بانک یا نهاد متمرکزی به یکدیگر انتقال می‌دهند. دانشمندان علوم کامپیوتر و رمزنگاری دهه‌ها رؤیای داشتن پولی تماماً دیجیتال و مستقل از بانک‌های مرکزی کشورها را در سر می‌پروراندند. بیت کوین با ظهور خود این رؤیا را محقق کرد و جهان را در آستانه انقلابی مالی قرار داد. امروزه، بیت کوین چنان شهرتی به‌هم زده است که همه درباره آن صحبت می‌کنند و می‌خواهند بدانند که این ارز دیجیتال چیست.

فرض کنید می‌خواهید پولی را به دوستی در کشوری دیگر ارسال کنید. اگر بخواهید با روش‌های سنتی و از طریق سیستم بانکی این کار را انجام دهید، چه دردسرها و هزینه‌هایی انتظار شما را می‌کشد؟ حالا تصور کنید سیستمی هست که می‌توانید از طریق آن این انتقال را به‌صورت مستقیم و بدون نیاز به هیچ بانک یا واسطه‌ای در هر لحظه‌ای از شبانه‌روز انجام دهید؛ به دنیای بیت کوین خوش آمدید.

ساده‌ترین و درعین‌حال جامع‌ترین تعریفی که می‌توان برای سؤال بیت کوین چیست ارائه داد، شاید عنوان همان مقاله‌ای باشد که «ساتوشی ناکاموتو» (Satoshi Nakamoto) در سال ۲۰۰۸ برای معرفی بیت کوین منتشر کرد: سیستم پول الکترونیک همتابه‌همتا.

بر‌اساس این تعریف، اول اینکه بیت کوین پول است؛ یعنی کارکرد همان پولی را دارد که همه ما می‌شناسیم و هرروز و هر‌ساعت با آن سروکار داریم. دوم اینکه این پول الکترونیک است؛ یعنی حالت فیزیکی ندارد؛ بلکه به‌طورکامل دیجیتال است و نقل‌وانتقال آن هم در بستر دیجیتال اتفاق می‌افتد. سوم اینکه بیت کوین همتابه‌همتا است؛ یعنی واسطه یا نهاد مرکزی مانند بانک در بیت کوین وجود ندارد؛ بلکه انتقال آن به‌صورت کاملاً مستقیم از فردی به‌ فرد دیگر انجام می‌شود

بیت کوین؛ شبکه‌ای جهانی

بیت کوین شبکه‌ای از کامپیوترها و سرورها در سراسر جهان است که از‌طریق اینترنت به یکدیگر متصل هستند و نرم‌افزار اصلی بیت کوین را اجرا می‌کنند. این کامپیوترها که نود (Node) نام دارند، برتری‌ای بر یکدیگر ندارند و فقط پایگاه داده بیت کوین را که به آن بلاک چین می‌گویند، در خود ذخیره می‌کنند. هرکسی در هر‌جای دنیا می‌تواند با راه‌اندازی این نرم‌افزار در هر کامپیوتری، بخشی از این شبکه باشد.

گفتیم که بیت کوین از‌لحاظ کارکردی درست مانند همین پولی است که به‌خوبی آن را می‌شناسیم. از این لحاظ، بیت کوین ابزاری برای انتقال ارزش و واسطه‌ای برای مبادله کالا و خدمات است؛ اما ماهیت بیت کوین با پول رایج که به آن ارز فیات می‌گوییم، تفاوت‌هایی جدی دارد. برای اینکه بهتر بدانیم بیت کوین چیست و ماهیت آن را درک کنیم، در‌ادامه ویژگی‌های اصلی آن را بررسی می‌کنیم.

غیرمتمرکز

اصطلاح غیرمتمرکز بدین‌معناست که چیزی به‌طورگسترده‌ای توزیع شده و مکان یا نهاد متولی واحد و متمرکزی نداشته باشد. فناوری و زیرساختی هم که بر تولید و عرضه و تأمین امنیت بیت کوین حاکم است، به نهاد متمرکزی مثل بانک‌های مرکزی یا حکومت‌ها وابسته نیست.

شبکه بیت کوین کاملاً عمومی است و هرکسی در هرجای جهان فقط با کامپیوتر و اتصال اینترنت می‌تواند به آن متصل شود و نسخه‌ای از آن را داشته باشد.

مدیریت و اداره شبکه بیت کوین نیز غیرمتمرکز و دراختیار مشارکت‌کنندگان شبکه است. بیت کوین منبع‌باز (Open-Source) است و همه می‌توانند منبع کد آن را ببینند. ناگفته نماند تغییراتی که برای اداره بهتر بیت کوین نیاز باشد، با رأی‌گیری در میان مشارکت‌کنندگان تصویب و اِعمال می‌شود.

عرضه محدود

یکی از ویژگی‌های مهم بیت کوین محدودیت عرضه آن است. بیت کوین به‌گونه‌ای برنامه‌نویسی شده است که درنهایت فقط ۲۱میلیون واحد از آن منتشر خواهد شد؛ یعنی پس از انتشار این تعداد بیت کوین، دیگر بیت کوین جدیدی تولید نمی‌شود.

این محدودیت به مهم‌ترین دغدغه ساتوشی ناکاموتو بازمی‌گردد که چاپ بی‌رویه پول به‌وسیله دولت‌ها بود. بانک‌های مرکزی هرزمان که حکومت بخواهد، بدون ضابطه‌ پول جدید چاپ می‌کنند و این مسئله باعث کاهش ارزش پول می‌شود؛ همان چیزی که به آن «تورم» می‌گوییم. این در حالی است که هیچ‌کسی نمی‌تواند بیت کوین را به تعداد دلخواه تولید کند.

بیشتر بخوانید: چرا عرضه بیت کوین محدود به ۲۱ میلیون واحد است؟

جعل‌نشدنی

پایگاه داده بیت کوین یا بلاک چین مانند دفتر‌کل حسابداری است که هرکسی می‌تواند یک نسخه از آن را داشته باشد؛ به‌همین‌‌دلیل، به آن دفتر‌کل توزیع‌شده (DLT) هم می‌گویند. حالا تصور کنید که صدهاهزار یا حتی میلیون‌ها نفر هرکدام یک نسخه از این دفتر‌کل را دارند و هروقت تراکنش جدیدی در شبکه ثبت می‌شود، همه آنان نسخه خود را به‌روز می‌کنند.

بیت کوین با استفاده از این فناوری امکان هرگونه جعل و اِعمال تغییر خودسرانه در این دفترکل را از بین برده است. درواقع، اگر کسی بخواهد تراکنشی را جعل یا تغییری در دفتر‌کل ایجاد کند، باید آن را در همه نسخه‌های دیگر هم اِعمال کند؛ کاری که عملاً غیرممکن است.

حمل و جابه‌جایی آسان

بیت کوین روی شبکه بلاک چین قرار دارد و کلید دسترسی شما به آن عبارتی رمزنگاری‌شده به نام «کلید خصوصی» است که مانند رمز حساب بانکی عمل می‌کند. شما می‌توانید این عبارت را در کیف پول نرم‌افزاری روی موبایل یا لپ‌تاپ یا در کیف پول سخت‌افزاری شبیه به حافظه فلش ذخیره کنید. حتی می‌توانید آن را روی تکه‌ای کاغذ بنویسید و در جیبتان بگذارید. از این هم ساده‌تر، حتی می‌توانید کلید خصوصی خود را حفظ کنید.

با این امکان، هر‌جای دنیا که بروید و حتی از کره زمین هم خارج شوید، کافی است اتصال اینترنت داشته باشید؛ چراکه بیت کوین‌هایتان در مشتتان است؛ نه بانکی لازم دارید، نه ارسال رمز با پیامک، نه احراز هویت، نه دسترسی به حواله بین‌بانکی یا سیستم سوئیفت (SWIFT) و مانند آن. به‌راحتی می‌توانید از چند دلار تا میلیاردها دلار بیت کوین را با خود جابه‌جا کنید یا با کارمزدی اندک به دیگری انتقال دهید.

بیشتر بخوانید: کیف پول ارز دیجیتال چیست؟ آموزش نصب و استفاده از کیف پول ارز دیجیتال

تراکنش‌های نیمه‌ناشناس

عناصر اصلی هر تراکنش در بیت کوین عبارت‌اند از: فرستنده و گیرنده و مقدار بیت کوین انتقالی. در تراکنش‌های بیت کوین، تنها چیزی که از فرستنده و گیرنده ثبت می‌شود، آدرس کیف پول آن‌هاست و اطلاعاتی که نشان‌دهنده هویت فرستنده یا گیرنده باشد، در دفترکل بیت کوین ثبت نمی‌شود؛ ازاین‌رو، تراکنش‌های بیت کوین نه کاملاً ناشناس هستند و نه کاملاً شناسایی‌شدنی.

تک‌تک بیت کوین‌های انتقالی را می‌توان تا اولین تراکنش آن ردیابی کرد و درعین‌حال، نمی‌توان فهمید که دقیقاً چه کسی در این انتقال‌ها ایفای نقش کرده است؛ به‌همین‌‌دلیل، تراکنش‌های بیت کوین را «نیمه‌ناشناس» توصیف می‌کنند.

تراکنش‌های برگشت‌ناپذیر

اگر به‌خاطر بیاورید، گفتیم که فرد یا نهاد مشخصی بیت کوین را اداره نمی‌کند؛ بلکه شبکه‌ای از کامپیوترها در سراسر جهان این کار را انجام می‌دهند. ازاین‌رو، در شبکه بیت کوین وقتی تراکنشی ثبت شد، دیگر هیچ‌کسی نمی‌تواند آن را لغو کند یا بازگرداند. حتی اگر کسی بیت کوین را به آدرسی اشتباه ارسال کند، دیگر باید قید پول خود را بزند؛ مگر‌آنکه طرف دیگرِ مبادله (گیرنده) خودش در تراکنشی جدید این کار را انجام دهد.

خالق بیت کوین ناشناس است

بیت کوین را هویت ناشناسی با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» ایجاد کرده است. هیچ‌کسی نمی‌داند که ناکاموتو کیست یا یک نفر بوده است یا یک گروه. حدس‌وگمان‌های زیادی درباره هویت ناکاموتو مطرح شده است؛ اما هیچ‌یک از این فرضیه‌ها به اثبات نرسیده و هویت سازنده بیت کوین همیشه یک راز باقی مانده است

چرخه زندگی بیت کوین از فرایندی شروع می‌شود که به آن استخراج یا ماینینگ می‌گویند. استخراج‌کننده‌ها یا ماینرها کسانی هستند که امنیت شبکه بیت کوین را تأمین و تراکنش‌ها را در بلاک چین ثبت می‌کنند. تراکنش‌ها در قالب‌هایی به نام «بلاک» ثبت و وارد بلاک چین یا همان پایگاه داده بیت کوین می‌شوند. هر وقت ماینری موفق شود یک بلاک را استخراج کند، مقداری بیت کوین جدید ایجاد می‌شود و سیستم آن را به‌عنوان پاداش به ماینر منتقل می‌کند. همین‌جا محل تولد بیت کوین‌های جدید است.

پاداش استخراج بلاک در ابتدا ۵۰ بیت کوین بود؛ اما این میزان بر‌اساس قوانین بیت کوین هر چهار سال یک‌ بار نصف می‌شود. به فرایند نصف‌شدن پاداش استخراج بلاک هاوینگ (Halving) می‌گویند. در‌حال‌حاضر، پاداش هر بلاک ۶٫۲۵ بیت کوین است؛ یعنی تاکنون ۳ رویداد هاوینگ اتفاق افتاده است. جالب است بدانید که تقریباً هر ۱۰ دقیقه یک بلاک جدید تولید می‌شود. قواعد بیت کوین به‌گونه‌ای تنظیم شده است که مدت‌زمان استخراج بلاک همیشه در همین حدود باقی بماند.

بیت کوین در کجا ذخیره می‌شود؟

شاید شنیده باشید که بیت کوین در کیف پول شما ذخیره می‌شود؛ اما واقعیت این نیست. بیت کوین در هیچ جایی ذخیره نمی‌شود؛ بلکه این تراکنش‌ها هستند که در شبکه و روی بلاک چین ضبط می‌شوند. موجودی شما از حاصل‌ جمع تراکنش‌های برداشت (عدد منفی) و واریز (عدد مثبت) به‌دست می‌آید.

شاید این مسئله را بتوان با ذکر مثالی بهتر توضیح داد. فرض کنید شما یک آدرس بیت کوین دارید و یک نفر ۵۰ بیت کوین به آدرس شما منتقل می‌کند. سپس، شما در چند تراکنش ۵ و ۱۰ و ۱۵ بیت کوین به دیگران منتقل می‌کنید و در‌این‌میان، ۵ بیت کوین دیگر هم به آدرس شما واریز می‌شود. روی بلاک چین ثبت نمی‌شود که شما اکنون ۲۵ بیت کوین دارید؛ بلکه کیف پول شما موجودی را این‌طور به‌دست می‌آورد: ۵۰ بیت کوین منهای ۵ بیت کوین، منهای ۱۰ بیت کوین، منهای ۱۵ بیت کوین، به‌علاوه ۵ بیت کوین که می‌شود ۲۵ بیت کوین.

هرکسی در شبکه بیت کوین یک «کلید عمومی» (Public Key) و یک «کلید خصوصی» (Private Key) دارد. کلید عمومی مانند شماره‌حساب و کلید خصوصی مانند رمز دسترسی به حساب عمل می‌کند. انتقال بیت کوین بدین‌شکل انجام می‌شود که فرستنده مقدار بیت کوین مشخصی را که بیشتر از موجودی او نیست، به آدرس گیرنده یا همان کلید عمومی او ارسال و این انتقال را با کلید خصوصی خود امضا می‌کند.