آربیتراژ (Arbitrage) چیست؟

همان‌طور که اشاره کردیم منظور از آربیتراژ کسب زود از تفاوت قیمت یک دارایی به صورت همزمان در چند بازار مختلف است. این اتفاق در نتیجه عدم وجود تعادل قیمتی در بازارهای مختلف صورت می‌گیرد. در واقع در صورتی که ارزش‌گذاری یک دارایی پایه مثل کالا، ارز یا سهام، در بازارهای مختلف به یک اندازه نباشد، افراد سودجو می‌توانند با خرید دارایی در حداقل قیمت و فروش سریع آن در بازاری که بیشترین قیمت را دارد یک معامله سودمند انجام دهند. به عبارت ساده‌تر این تفاوت قیمت است که باعث سودآوری در چنین معامله‌ای می‌شود.

همین دلایل کافی است که از آربیتراژ (Arbitrage) به عنوان یک روش سرمایه‌گذاری بدون ریسک یاد شود، چرا که در صورت فراهم شدن امکان فروش سریع دارایی در کمترین زمان ریسک بسیار کمی برای معامله گران وجود دارد که دچار ضرر شوند.

آربیتراژ چه زمانی شکل می‌گیرد؟

با توجه به تعریف و شرایط وقوع آربیتراژ باید گفت این رخداد زمانی صورت می‌گیرد که بستر فروش دارایی کاملا فراهم باشد و محصول مورد نظر نیاز به معرفی یا بازاریابی نداشته باشد. بنابراین بسیاری از موارد معاملاتی از جمله صادرات یا واردات کالاها شامل مفهوم آربیتراژ نمی‌شوند. ماهیت آربیتراژ بر این اصل اساسی استوار است که سرمایه‌گذاری در چنین شرایطی کاملا بازدهی مثبت به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر اگر ارزش یک دارایی در بازارهای مختلف برابر باشد؛ اصطلاحاً تعادل آربیتراژی برقرار است.

نگاهی به مبنای شکل‌گیری موقعیت‌های آربیتراژی

آربیتراژ با توجه به بعد مکان و زمان ایجاد می‌شود. تفاوت ارزش دارایی بر حسب مکان به این صورت تعریف می‌شود که یک دارایی منحصر به فرد در دو بازار متفاوت بدون در نظر گرفتن مسافت جغرافیایی دارای ارزش متفاوتی است و امکان داد و ستد آن به صورت همزمان وجود دارد.

آربیتراژی که بر مبنای بعد زمان ایجاد می‌شود نیز ناشی از اختلاف ارزش یک کالا به دیل تفاوت در موعد خرید و تحویل کالا یا دارایی است. رایج‌ترین شکل معملات آربیتراژی معاملات صورت گرفته بر اساس بعد زمان است. به همین دلیل است که بازار آتی همیشه طرفداران بسیاری دارد و محبوب است.

بنابراین باید گفت که آربیتراژ به نوعی موتور محرک بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری است.

آشنایی با انواع آربیتراژ

آربیتراژ (Arbitrage) انواع مختلفی دارد و معامله‌گران در بسترهای مخلف و با سبک‌های متفاوت به این کار مشغول هستند که در این بخش با آن‌ها آشنا خواهیم شد:

 فاصله‌ای یا مکانی

 زمانی

 آماری

 مثلثی

آربیتراژ جغرافیایی یا فاصله‌ای

در بخش قبلی در مورد این آربیتراژ صحبت کردیم، در این آربیتراژ اختلاف قیمت‌ها در سطح مناطق یک کشور و یا بین‌المللی است. به طور مثال می‌توان به تفاوت قیمت سهام یک شرکت واحد در کشورهای مختلف اشاره کرد. به طور مثال سهام یک شرکت بین‌المللی در بازار سهام نیویورک ۳۰ دلار و سهام همان شرکت در بازار لندن کمتر از ۲۵ دلار است. بنابراین اگر یک خریدار امکان آن را داشته باشد که سهام شرکت را از بازار لندن خریداری کرده و در بازار نیویورک به فروش برساند سود خوبی خواهد داشت.

آربیتراژ زمانی

وقتی سهام یک شرکت معتبر به دلایلی چون نرسیدن به چشم انداز کوتاه مدت فروخته می‌شود آربیتراژ زمانی ایجاد می‌شود.در صورتی که یک شرکت موفق نشود که چشم اندازهای مالی خود را در کوتاه مدت برآورده کند ارزش سهام آن در بازارهای بورس کاهش پیدا می‌کند که این مسئله می‌تواند باعث ایجاد آربیتراژ شود. این نوع آربیتراژ استراتژی است که به دنبال سود بردن از تغییرات قیمتی کوتاه‌مدتی است که با چشم‌انداز بلندمدت همخوانی ندارد.

آربیتراژ آماری

این نوع از آربیتراژ به استراتژی‌های مبادله ای اطلاق می‌شود که با استفاده از تحلیل‌های آماری برای سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف استفاده می‌کنند. بنابراین ممکن است این استراتژی‌ها دوره‌های زمانی مختلفی را شامل شوند. این روش آربیتراژ بیشتر کمی و عددی به نظر می‌رسد.

آربیتراژ مثلثی

این نوع آربیتراژها عموما در بازارهای ارزی شکل می‌گیرند. معمولا در این شکل از آربیتراژ یک ارز را با ارز دیگری معامله می‌کنند، سپس ارز تازه خریداری شده را با ارزهای دیگری مبادله می‌کنند. در نهایت ارزهای خریداری شده در مرحله آخر را مجددا با ارزهای اولیه معامله می‌کنند. نام آربیتراژ مثلثی از همین معامله سه گانه گرفته شده است. درست مثل اضلاع یک مثلث، مبادلات از یک نقطه شروع شده، به نقطه دوم می‌رود از آنجا به نقطه سوم و در نهایت به نقطه آغاز و همان ارز ابتدایی باز می‌گردد. سود معاملات در آربیتراژهای مثلثی تفاوت قیمت‌های ارزی بیش از کارمزد خرید و فروش ارزهای مبادله‌ای است.

مراحل آربیتراژ

بازار سهام جهانی

عرضه سهام شرکت‌های بین المللی و چند ملیتی در بورس‌های بزرگ بین‌المللی، باعث ایجاد بازارهای یکپارچه شده است. گاهی پیش می‌آید که قیمت سهام در بازارهای یاد شده به صورت کوتاه مدت یکسان نباشد، در چنین شرایطی اگر کاربران در حال رصد پیوسته بازار باشند، می‌توانند با ارسال سریع سفارشات در حجم بالا، فاصله‌های قیمتی را از بین برده و بازار متعادلی ایجاد کنند.

آربیتراژ در بازار آتی

ناگفته پیدا است که بخش زیادی از معاملات آربیتراژ (Arbitrage) در بستر بازار آتی انجام میگیرد. اختلاف قیمت ایجاد شده بین بازار نقد و بازار آتی هدف این معماملات آربیتراژ است. در این بازارها معمولا قیمت یک سهام یا دارایی در بازار جاری نسبت به قیمت آتی آن کمتر است. بنابراین آربیتراژ چنین دارایی با سود مناسبی همراه است که فاصله موجود میان نرخ خرید و فروش این دارایی، برابر سود ناخالص او خواهد بود. در چنین شرایطی معمولا محصول یا دارایی مورد نظر را پیش خرید می‌کنند.

آربیتراژ در بازار جهانی ارز

به دلیل این که تراکنش‌ها و ابزارهای معاملاتی در بازار جهانی ارز بسیار گسترده هستند، موقعیت‌های آربیتراژی زیادی در این بخش ایجاد می‌شود. با این وجود، تعداد بالای معامله‌گران و سرعت بالای انجام سفارشات، باعث می‌شود که چنین فرصت‌هایی سریعا پوشش داده شوند، وجود ربات‌های معاملاتی در  چنین بازارهایی به همین دلیل است تا فرصت معاملات آربیتراژی از دست نرود. شکل آربیتراژ در بازارهای ارز جهانی به سه طریق انجام می‌شود:

• آربیتراژ جفت ارزی: در این شکل از آربیتراژ کسب سود ناشی از قیمتگذاری متفاوت یک جفت ارز در دو صرافی یا کارگزاری مختلف است.
• آربیتراژ سود تضمین شده: برای انجام چنین معامله ای، معامله گر ابتدا نرخ بهره کشورها و مناطق اقتصادی متفاوت را بررسی می‌کند و با تبدیل دارایی به ارز کشوری که بیشترین نرخ بهره را دارا است، در سیستم بانکی مقصد سرمایه گذاری می‌کند.یک نکته مهم در چنین معامله ای وجود دارد و آن خرید یک قرارداد آتی به منظور تضمین نرخ ارز است. به این ترتیب که معامله گر به منظور پوشش ریسک این معامله، اقدام به خرید یک قرارداد آتی به منظور تضمین نرخ تبدیل ارز می‌کند تا پس از اتمام دوره سرمایه‌گذاری، امکان استفاده از نرخ تبدیل اولیه برای او وجود داشته باشد.
• آربیتراژ مثلثی: در قسمت‌های قبلی به این نوع آربیتراژ پرداختیم. این آربیتراژ ناشی از وجود تفاوت قیمتی میان سه ارز مختلف است، که به واسطه یک فرآیند معاملاتی سریع تبدیل سه جفت ارز گوناگون و در نهایت بازگشت به دارایی اولیه، انجام می‌گیرد.

گفتار پایانی!

ارزهای دیجیتال نیز نوعی ارز بین‌المللی محسوب می‌شوند، بنابراین ناگفته پیدا است که با توجه به قیمت ارزهای دیجیتال در بازارهای مختلف و همچنین شرایطی مثل بازار عرضه اولیه برخی از رمزارزها می‌توان به آربیتراژ سودآوری دست پیدا کرد. به طور مثال خرید بیت کوین و تبدیل آن به ارزهای دیگر و در نهایت معامله ارزها با بیت کوین می‌تواند نمونه خوبی از آربیتراژ مثلثی در خرید ارز دیجیتال باشد.

سوالات متداول

مفهوم آربیتراژ (Arbitrage) به چه معنا است؟

منظور از آربیتراژ کسب زود از تفاوت قیمت یک دارایی به صورت همزمان در چند بازار مختلف است.

آیا این مفهوم تنها به دنیای ارزهای دیجیتال تعلق دارد؟

خیر، آربیتراژ یک مفهوم اقتصادی است که در همه بازارها کاربرد  دارد.

انواع آربیتراژ (Arbitrage) در بازار ارزهای دیجیتال کدامند؟

آربیتراژ جفت ارزی، آربیتراژ (Arbitrage) سود تضمین شده و آربیتراژ مثلثی

در حالت کلی چند نوع آربیتراژ (Arbitrage) وجود دارد؟

آربیتراژ بعد زمان و آربیتراژ (Arbitrage) بعد مکان که در مقاله به آن اشاره شده است.